Perm

> Als tussenstop mogelijk op alle routes met de trein.

Perm culturele hoofdstad van de Oeral

Was Perm tot 1991 nog gesloten voor buitenstanders vanwege de wapenindustrie, tegenwoordig is het een populaire tussenstop met tal van interessante bezienswaardigheden. Hoewel beroemd om haar ballet en Dr. Zjivago, de klassieker van Boris Pasternak, heeft Perm veel meer te bieden.
Tot de bezienswaardigheden van de stad behoren onder andere het Motovilikha Militair openluchtmuseum, het Diaghilev museum, Hotel Nr.1 (laatste woonplaats van de laatste Russische tsaar), de historische Sibirskaya straat en het Academische Opera & Ballet Theater “Chaikovsky”. Perm is overigens een echte theaterstad; het heeft maar liefst 8 professionele theaters. Verder hoort een wandeling over de boulevard van de indrukwekkende Kama rivier bij een bezoek aan de stad.

Regionale bezienswaardigheden: Kungur, Belaya Gora en Perm-36

Voor wie wat meer tijd heeft behoort een dagexcursie naar Kungur tot de mogelijkheden. Kungur is een historisch stadje aan de Iren’ rivier met verschillende eeuwenoude kathedralen. Hier vindt u de “IJsgrotten van Kungur“, één van de grootste grottenstelsels in Rusland. De indrukwekkende ijsafzettingen en ijsstalagmieten/stalactieten, welke bijzonder mooi worden uitverlicht, zijn een lust voor het oog. Het Belaya Gora klooster (het grootste klooster in de Oeral), dat zich op 50km van de weg Perm – Kungur op een berg in de natuur bevindt, is ook de moeite waard. Een andere interessante dagexcursie is het GULAG museum Perm-36. Zo’n 120 kilometer van het GULAG kamp bevindt zich een grote obelisk die de grens tussen Europa en Azië aanduidt. De obelisk, welke nog net binnen de provinciegrens van Perm staat, werd onthuld tijdens een internationale geologische conventie in Perm in 2001. Uit de obelisk komt overigens een leuk bijkomend feit voort: Perm is de meest oostelijke stad van Europa.

Geschiedenis van Perm

Het gebied aan de Kama, de huidige lokatie van Perm, was in de 16e en 17e eeuw niet toegankelijk voor Russen. De lokale bevolking waaronder de Komi, Tataren en Udmurten voorkwamen, vaak met geweld, dat de Russen zich vestigden in de regio. Hierin kwam verandering toen de tsaar de Stroganov familie (en later ook de Demidovs) naar het gebied stuurde op een vreedzame missie om het gebied te verkennen en een inventarisatie te maken van aanwezige grondstoffen. Deze families, nauw bevriend met de tsaar, hadden al een grote rol gespeeld in de industrialisatie van Europees Rusland.

De missie had succes. De Stroganovs kregen zelfs alle medewerking van de Komi toen zij werk en educatie in het vooruitzicht stelden. De eerste berichten van de Stroganovs aan de tsaar waren positief: de Oeral zou beschikken over enorme hoeveelheden zout, ijzer, koper en andere ertsen. De tsaar was zeer verheugd en gaf opdracht tot industrialisatie van het gebied. Vanuit de oudste nederzetting in de Oeral, “Cherdyn Veliki”, coördineerden de Stroganovs de bouw van fabrieken in Solikamsk, Kungur, Suksun en andere plaatsjes in de regio. De eerste koperfabriek werd gebouwd in Perm. Vanwege de centrale ligging van Perm aan de Kama rivier (via de Volga verbonden met Moskou en St. Petersburg) gaf de tsaar de opdracht om deze plaats tot centrum van de Oeral te maken. Perm werd, op St. Petersburg na, als eerste en enige stad geheel gebouwd volgens een plan. Dit verklaart overigens de kaarsrechte straten in het oude centrum van Perm. Er kwam een universiteit, een bibliotheek, een administratie, een theater, etc. In 1797 werd Perm de hoofdstad van Prikamye (=”onder de Kama”), een enorme provincie die ook steden als Solikamsk, Kungur, Jekaterinenburg en Serov zou omvatten. Later werd Perm de hoofdstad van de Oeral.

In de periode tot 1917 zou Perm uitgroeien tot een belangrijk industrieel centrum. Belangrijkste industrieën waren koper, machinebouw en scheepsbouw. De stad kreeg bovendien een functie als “poort naar Siberie”. In Perm werd namelijk begonnen met de bouw van een weg, dwars door de Oeral, naar Jekaterinburg en het Siberische Omsk en Tobolsk. Perm was ook een belangrijke ‘hub’ in de bouw van de Transsiberische spoorlijn die West-Rusland (toen nog om Jekaterinburg heen) via Omsk rechtstreeks met Siberië zou verbinden. In die tijd ontwikkelde Perm zich tot het centrum van Russische oorlogsindustrie.
Inmiddels was Perm ook bekend geworden als het cultureel hart van de Oeral. De componist Chaikovsky, ballet-impresario Sergey Diaghilev, ballerina Anna Pavlova en Boris Pasternak hadden Perm op de culturele kaart gezet.

Vanaf de revolutie van de Bolsjewieken brak echter een slechte tijd aan voor de voortvarende stad. Vlak voordat de revolutie losbrak werd toenmalige tsaar Mikhail Romanov (broer van Nicholas II Romanov) naar Perm verbannen. Ruim een jaar leefde hij in relatieve vrijheid in “Hotel nr.1” (nog steeds te bezichtigen) totdat hij ’s nachts door een groep bolsjewieken van zijn bed gelicht werd. Zij namen de tsaar mee naar een buitenwijk van de stad waar ze hem en zijn secretaris, de Engelsman Johnson, doodschoten. Op de vermoedelijke plaats van de moord staat nu een kapel ter nagedachtenis van Mikhail Romanov.
Toen de Bolsjewieken in West-Rusland stad na stad overnamen en uiteindelijk bij Perm “aankwamen”, stuitten zij op veel verzet. Pas toen Lenin dreigde alle toegangswegen naar Perm af te sluiten en daarmee een hongersnood te creëren, ‘capituleerde’ ook Perm. Lenin strafte het verzet van Perm door de macht van de stad rigoureus in te dammen. Hiertoe splitste hij Prikamye op in 4 delen en verplaatste de provinciale administratie naar het veel proletarischer (lees: pro-Leninistische) Jekaterinenburg. Jekaterinenburg werd hiermee de nieuwe hoofdstad van de Oeral.

Perm als verboden stad

Onder Stalin werd Perm een belangrijke spil in de GULAG-archipelago. In de regio werden honderdduizenden politieke gevangenen in een 100-tal strafkampen dwangarbeid opgelegd. Het enige overgebleven GULAG kamp in heel Rusland bevindt zich trouwens zo’n 150km ten noordoosten van Perm, nabij de stad Chusovoy. Het kamp dat je kunt bezoeken, Perm-36, is nu een museum in nagedachtenis van de GULAG. Vanwege de GULAG en de enorme oorlogsindustrie in de stad werd Perm een verboden gebied waartoe zelfs Russen van buiten Perm de toegang onthouden werd. Perm produceerde o.a. artillerie, (ballistische) raketten, tankonderdelen en motoren voor MiG-straaljagers en motoren voor Soyuz ruimteraketten. Naast oorlogsindustrie beschikte Perm ook over 2 belangrijke militaire luchtbases.
Pas in 1991 was Perm weer toegankelijk voor buitenlanders. Ondanks lange afzondering van de buitenwereld heeft Perm opvallend goed mee kunnen liften op de omslag naar de vrije markteconomie. Sterker nog, Perm behoort nu tot de welvarender steden van Rusland. Dit komt vooral door de grote voorraden olie en ertsen in het gebied. Lukoil, Rusland’s grootste oliemaatschappij, is sterk vertegenwoordigd in de stad. Vandaag de dag wonen er bijna 1,2 miljoen mensen in Perm.